"මල්ලී, අන්ඩර් කට් එකක් බාමුද?".... ඒ කාලෙකින් කතා කලේ දෙහිවල-නිමල් මුදළාලියි. ගම දෙහිවල උනත් බිස්නස් පිටකොටුවේය. එනම් දෙහිවල-නිමල් බිස්නස් වැඩ පිටකොටුවේයි. පිටකොටු සංස්කෘති වචනත් එහි ඇති සංකීර්ණ බිස්නස් ජිල්මාටුත් දන්නේ එහිම හැදී වැදී චාටර් උන අතලොස්සකට පමණි.
"අන්ඩර් කට්" බෑමෙන් රෙපාටත්, මුදලාලිටත්, පිටකොටු කස්ටමර්ටත් අත්වන්නේ වාසියකි. සරලවම බඩු මිල අඩුවේ.
"අන්ඩර් කට්" යනු කුමක්ද?? වැඩේ වෙන්නේ කෙසේද???
කොම්පැනියෙන්ම කඩවල් ළගට ගෙනත්දී, කඩේට විකුණන ගානටත් අඩුවෙන් පිටකොටුවේ කඩවල බඩු විකිනෙන්නේ කෙසේද? කෙසේද යත් ඒ පිටකොටු "අන්ඩර් කට්" ආනුභාවයෙන් පමණි.
"අන්ඩර් කට්" ගැන ලියනවා නම් සතියක් උනත් ලියන්නට පුළුවනි. මොන බඩුද, මොන කාල වලද, හොර වැඩ අල්ලනේ කොහොමද, දෙන්නේ මොන කඩ වලටද ආදී කාරණා රාශියකි. ඒ හන්දා ලිපිය මාගලක් නොකර පොඩියෙන් ලියන්නට උත්සාහ ගනිමි. පියවරෙන් පියවර ලියන්නම්.
පලවෙනි පියවර
සේල්ස් රෙපා, දෙහිවල නිමල් මුදළාලිගේ කඩේට කොහොඹ සබන් ලොකු පෙට්ටි සීයයක්‌ ලබා දෙයි. රෙපා ස්වදේශී ආයතනයේ පොරක් යයි සිතමු. (ස්වදේශී ආයතනයේ කිව්වේ අර "කොහොඹ සබන්" ගහන්නේ) වැදගත් බිස්නස් ට්‍රික් එක නම් රෙපා හෝ ඒජන්ට් නිමල් මුදළාලිට සබන් දෙන්නේ අමුතුම ක්‍රමයකටයි. සාමාන්‍යයෙන් කොහොඹ සබන් කැටයක් විකුණන්නේ රුපියල් විසි පහකට නම් ඒජන්ට් එය මුදලාලිට දෙන්නේ විසි දෙකකටය. ඒජන්ට් එය රුපියල් විස්සකට කොම්පැනියෙන් ගන්නවා යයි සිතමු. එමෙන්ම අදාළ මුදල ගෙවීමට ස්වදේශී ආයතනය දින හැටක කාලයක් (ක්‍රෙඩිට් ලිමිට්) දෙනවා යැයි සිතමු.
මෙතෙන්දී රෙපා හෝ ඒජන්ට් නිමල් මුදළාලිගේ කඩේට කොහොඹ සබන් දෙන්නේ විසි දෙකකට හෝ විස්සකට නොවේ රුපියල් දහ අටකටය. ගේම තියෙන්නෙ ඔන්න ඔය කාරණාව මතයි. මුදලාලිත් රෙපාව නිකන් අරින්නේ නැත, එවේලේම මුළු මුදලම කෑෂ් වලින්ම ගෙවා දමයි.රෙපාට කැටයකින් රුපියල් දෙකක් පාඩු උනත් සල්ලි කොළ වලින්ම ලැබේ. රෙපා නිකන් ඉන්නේ නැත. දවසකට සීයට දහයේ පොලියට දෙයි. ගංජා බිස්නස්, කාන්තා බිස්නස්, අරවා මේවා රාශියකි. සල්ලි හොයන්නට සල්ලි තිබිය යුතුයි. සල්ලි සෙටල් කරන්නට දින හැටකුත් ඇත.
දෙවෙනි පියවර
නිමල් මුදලාලිට සබන් ලැබුනේ රුපියල් දහඅට බැගිනි. පොරත් එවෙලේ සිටම තොගේට සබන් විකුණයි. ඒ කැටයක් රුපියල් දහනවයක් වන පරිදිය.
ඒජන්ට්ගෙන් ලැබෙන්නේ විසි දෙකකට නිසා කඩ කරුවන් පෝලිමේ පැමිණ දහ නවය ගානේ සබන් ගෙන යයි. හිතන්න ඒජන්ට්ගෙන් ගන්නවාට වඩා එක කැටයකට තනිකරම රුපියල් තුනක් ලාබය. කැට පන්දහක් වික්කොත් කෙළින්ම ලාබය තිස් දහසකි. ඉතින් කඩ කරුවන්ටත් ටිකක් වැඩිපුර සබන් කැට ගන්නා කස්ටියත් ලෝබ නොවී ලැබුණු අවස්ථාවෙන් වැඩිපුර සබන් ගෙනයයි.
තුන්වන පියවර
නිමල් මුදලාලිගේ බඩු ගාන අඩු නිසා ඉක්මනින් ඉවර වෙයි. කොහොඹ කැට පනස්දාහම සතියකින් විකිනී හමාරය. කැටේකින් ලැබෙන්නේ රුපියලක් බැවින් ඉක්මනින්ම තවත් සේල් එකකට ඇත ගැසිය යුතුය. එනම් තවත් පනස්දාහක් බාන්න කාලය හරිය. දුරකථනයෙන් "මල්ලී, අන්ඩර් කට් එකක් බාමුද?"....
හතරවන පියවර
රෙපා තවත් තොගයක් නිමල් මුදලාලිට දෙයි. නමුත් අන්ඩර් කට් බෑම හැම රෙපාටම කල නොහැකියි. ලැබුණු කෑෂ් වලට වටිනා කමක් දෙන, එය යොදවා මුදල් හම්බකරන, තගරියට බර පොරක් විය යුතුයි. එනම් හැම රෙපෙකුටම ඔව්වා කල නොහැක. නිමල් මුදලාලිටත් ඔව්වා කරන්න ඉන්නේ එක රෙපෙකි. ඒ රෙපා අම්බානකට බිස්නස් කරන විට අනික්‌ රෙපාලාට යන එන මං නැත.
තවත් විස්තර කරන්නට නම් පියවර රාශියකි. බඩුව ජනප්‍රියතාවයෙන් අඩු වෙනවාලු. හැම කඩේකින්ම ගැනීමට තියන අවස්ථාව අඩු වෙනවාලු. නමුත් ඔව්වා ගැන වග කියන්නට අපිට උවමනාවක් නැත. ඒ සදහා SIM, SIMA පාස් පොරවල් ඇනලයිස් කර වාර්තා දෙනවා ඇත.
